Τα σκουπίδια γράφουν Ιστορία

Παραδοσιακά, οι αρχαιολογικές ανασκαφές μάς ανοίγουν ένα παράθυρο στην Ιστορία. Οι αρχαιολόγοι όμως σήμερα διαπιστώνουν ότι με τις ίδιες μεθόδους μπορούν να μας περιγράψουν την Ιστορία του πρόσφατου παρελθόντος πριν αυτό περιπέσει στη λήθη.
Ιδού τι ανακάλυψαν σ’ ένα κλειστό φορτηγό αυτοκίνητο, σε χώρο φεστιβάλ ροκ μουσικής, σε βίλα χίπις και σ’ένα βουνό από σκουπίδια.

Σκουπίδια και γνώση
Με ιδιαίτερη προσοχή και μεγάλη επιμέλεια οι αρχαιολόγοι απομακρύνουν τρίχες σκύλων, κολλητικές ταινίες, πλαστικά ποτηράκια, βίδες κι ασημόχαρτο από το αυτοκίνητο. Καταγράφουν προσεκτικά όλα τα ευρήματα και τα φωτογραφίζουν, καθώς αποκαλύπτεται το ένα στρώμα μετά το άλλο στο κόκκινο Ford Transit, μοντέλο 1991.
Η διαδικασία συνεχίζεται έως και την αφαίρεση του εσωτερικού σκελετού του. Μεταξύ των ευρημάτων περιλαμβάνονται πλαστικά παιχνίδια, οικολογικοί λαμπτήρες, μολύβια, έντυπα ασφάλισης, ένα ασημένιο νόμισμα του 1893 και όστρακα αρχαίων αγγείων. Στη σκεπή του αυτοκινήτου εντοπίστηκαν ίχνη που μαρτυρούσαν επεισοδιακό χριστουγεννιάτικο πάρτι. Όπως διαπιστώθηκε, οι καλεσμένοι έκαναν χρήση της σκεπής του αυτοκινήτου για να εφορμήσουν και να χοροπηδήσουν στο παρακείμενο τραμπολίνο. Αυτό πιστοποιεί το μεγάλο στραπατσάρισμα.
Το βρετανικό Μουσείο Ironbridge Gorge αγόρασε το Ford Transit το 1991. Οι αρχαιολόγοι του μουσείου το χρησιμοποίησαν επί σειρά ετών προτού πάρει την άγουσα για το τμήμα συντήρησης οχημάτων του.

Το αυτοκίνητο, πριν διαλυθεί, σχεδιάζεται προσεκτικά στα τετραγωνάκια του χαρτιού, ώστε να καταγραφούν με λεπτομέρειες και ακρίβεια όλα τα μέρη του. 

Σκουριασμένο και ταλαιπωρημένο, κατέληξε το 2005 σε νεκροταφείο αυτοκινήτων. Στάθηκε όμως τυχερό. Την επόμενη χρονιά γλίτωσε το «θάνατο» όταν μια ομάδα φοιτητών Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Bristol με επικεφαλής τον καθηγητή Αρχαιολογίας John Schofield χρησιμοποίησε το αυτοκίνητο κατά τη διάρκεια φοιτητικής μελέτης. Τον Ιούλιο του 2006 άρχισαν μεθοδικά τις «ανασκαφές» στο Ford σύμφωνα με όλους τους κανόνες της αρχαιολογικής έρευνας: ακριβείς μετρήσεις, φωτογράφηση, καταγραφή και του πιο ασήμαντου ευρήματος.
Ένας μικρόκοσμος
Η μεθοδολογία που ακολούθησαν ήταν η ίδια με αυτή που θα ακολουθούσαν σε οποιαδήποτε αρχαιολογική ανασκαφή. Άρχισαν να μελετούν το αυτοκίνητο από το εξωτερικό προς το εσωτερικό του, προσπαθώντας να συγκεντρώσουν πληροφορίες για την ιστορία προέλευσης και τη χρήση του. Στo πλαίσιo της μελέτης τους πήραν συνεντεύξεις από υπαλλήλους του μουσείου που είχαν κατά καιρούς οδηγήσει το βαν. Οι περιγραφές τους βοήθησαν στη διαμόρφωση πιο ολοκληρωμένης εικόνας σε ό,τι αφορά την πολυτάραχη ζωή του αυτοκινήτου. Βέβαια ορισμένες παρατηρήσεις μάλλον ως ασυνήθιστες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν.
Το αυτοκίνητο είχε χρησιμοποιηθεί για μεταφορές αντικειμένων, σε ταινία, σε έξαλλο χριστουγεννιάτικο πάρτι, όπως και για τη μετακίνηση παιδιών και σκύλων. Ιδιαίτερη ήταν και η ιστορία της προέλευσής του, όπως διαπίστωσαν οι αρχαιολόγοι. Όταν με σκόνη αλουμινίου επιχείρησαν να εντοπίσουν δακτυλικά αποτυπώματα στην καρότσα, δεν βρήκαν ούτε ένα. Λες και δεν το είχαν πιάσει ανθρώπινα χέρια. Και όντως, αυτό είχε συμβεί.

Στα αρχεία της εταιρίας ανακάλυψαν ότι το συγκεκριμένο αυτοκίνητο υπήρξε από τα πρώτα βαν στην ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας που η συναρμολόγησή τους είχε γίνει αποκλειστικά από ρομπότ. Η έλλειψη δακτυλικών αποτυπωμάτων πιστοποιεί το κοινωνικό δράμα που συντελέστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990: τότε, στο εργοστάσιο της Ford Work, στο Southampton, εκατοντάδες εργάτες οδηγήθηκαν στην ανεργία, καθώς αντικαταστάθηκαν από τα ρομπότ. Παράλληλα, διαπιστώθηκε ότι τα τμήματα του αυτοκινήτου προέρχονταν από διάφορα μέρη του κόσμου. Οι κυλιόμενες ταινίες μεταφοράς ήταν ο μικρόκοσμος που καθρέφτιζε το δυναμισμό του διεθνούς εμπορίου, που ανθούσε την εποχή της κατασκευής του αυτοκινήτου. Ενδιαφέροντα και τα νέα ευρήματα
Αν αναζητήσει κανείς τον ορισμό της Αρχαιολογίας σε λεξικά, θα διαβάσει ότι πρόκειται για την επιστήμη που με τη βοήθεια των ευρημάτων περιγράφει την παλαιότατη Ιστορία των ανθρώπων. Οι αρχαιολόγοι, παραδοσιακά, ασχολούνται με υλικά ευρήματα του παρελθόντος. Όμως πλέον οι έρευνές τους έχουν στραφεί στη σύγχρονη Ιστορία των τελευταίων δύο αιώνων.

Καταρχάς, διευκρινίζουν ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα αντικείμενα που παράγει σήμερα ο άνθρωπος και τα λίθινα, για παράδειγμα, εργαλεία που άφησαν πίσω τους οι πρόγονοί μας πριν από χιλιάδες χρόνια. Τόσο τα αρχαία όσο και τα νέα ευρήματα αποτελούν μέρος της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς, που διηγούνται την εξελικτική πορεία του ανθρώπου και της κοινωνίας. Όπως δηλώνουν, το ίδιο ειδικό βάρος έχει η ανακάλυψη και η καταγραφή χαμένων πολιτισμών με τη μελέτη αντικειμένων του άμεσου παρελθόντος μας. Οι σακούλες των σκουπιδιών αποτελούν πηγή πληροφοριών εξίσου ενδιαφέρουσα με τα ευρήματα της προϊστορικής εποχής, από τα οποία αντλούνται ανεκτίμητες πληροφορίες για την καθημερινή διαβίωση και τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Η αρχαιολογική έρευνα του Ford Transit συνιστά προφανώς ακραίο παράδειγμα του νέου κύματος στο χώρο της Αρχαιολογίας. Όμως δεν είναι το μόνο. Πάρα πολλές έρευνες διενεργούνται σήμερα σε διάφορες περιοχές του κόσμου, όπως στην έρημο της Νεβάδα, όπου αναζητούνται τα ίχνη των ακτιβιστών που από το 1983 έως το 2000 είχαν εγκατασταθεί εκεί διαμαρτυρόμενοι για τις πυρηνικές δοκιμές στις ΗΠΑ.
Στο Βερολίνο αρχαιολόγοι καταγράφουν τα απομεινάρια του τείχους που επί 30 χρόνια χώριζε στα δύο τη Γερμανία, ενώ μετά την πτώση του, το 1989, τα κομμάτια του άρχισαν να πουλιούνται ως σουβενίρ στους τουρίστες. Σε ελάχιστα σημεία μπορεί σήμερα να δει κανείς ερείπια του τείχους. Μόνο δυο σειρές πέτρες σε δρόμους και πεζοδρόμια υποδηλώνουν την πάλαι ποτέ ισχυρή παρουσία του.
Πριν εξαφανιστεί κάθε ίχνος
Στην Καλιφόρνια αρχαιολόγος μελετά τα αποκαΐδια κολεκτίβας χίπις. Εκεί κομμάτια από το νοικοκυριό τους παρέμειναν στον κήπο της βίλας σαν μια παγωμένη ανάμνηση κοινωνικού πειράματος. Σε άλλες περιοχές ταυτοποιούνται και φωτογραφίζονται παλιά εργοστάσια που δεν λειτουργούν πια και προγραμματίζεται η κατεδάφισή τους. Τη θέση τους θα πάρουν νέες πολυκατοικίες.
Οι αρχαιολόγοι προσδοκούν ότι με τις έρευνές τους θα παράσχουν νέες γνώσεις και νέα στοιχεία σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη Ιστορία, συμπληρώνοντας τα κενά που αφήνουν οι παραδοσιακές γραπτές μαρτυρίες και οι πολιτικές αναλύσεις.
Τα αντικείμενα διηγούνται τη δική τους ιστορία. Και καθώς το περιβάλλον μας έχει τόσο ρευστό χαρακτήρα, θα πρέπει οι μελέτες να διενεργούνται έγκαιρα. Εξάλλου, καθημερινά γκρεμίζονται κτίρια και συνοικίες ολόκληρες, αυτοκίνητα καταλήγουν στα παλιοσίδερα, σκουπίδια θάβονται, πληροφορίες αποθηκεύονται ψηφιακά. Θα είναι εφικτή η αποκωδικοποίησή τους ύστερα από εκατό χρόνια; Αν δεν καταγραφούν σήμερα, όσο υπάρχουν κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Έτσι οι ερευνητές του μέλλοντος θα έχουν να αντιμετωπίσουν πολλά κενά στην απόπειρα χαρτογράφησης της συνέχειας της ανθρώπινης Ιστορίας.