Δάσκαλε, τι δίδασκες;

Του Κώστα Γεωργουσόπουλου

Με το δικαίωμα που μου δίνει η σαραντάχρονη διακονία μου στη Μέση και την Ανώτατη Εκπαίδευση θα επιθυμούσα να παρέμβω στη διαβούλευση που διεξάγεται γύρω από το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα της εκπαίδευσης. Θα περιοριστώ στην επάρκεια των διδασκόντων στη Μέση Εκπαίδευση. Επάρκεια όσον αφορά τις σπουδές τους και τις απαιτήσεις της ύλης στην εκπαίδευση.

Εδώ και χρόνια ως γνωστόν αναβαθμίστηκαν οι σπουδές των νηπιαγωγών και των δασκάλων. Οι διετείς σπουδές στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες έγιναν τετραετείς στα ανάλογα τμήματα των πανεπιστημίων. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια με τον θεσμό του Ολοήμερου Σχολείου, οι πτυχιούχοι των Παιδαγωγικών Τμημάτων απορροφώνται όλοι με αποτέλεσμα συχνά να υπάρξει και ρεύμα φυγής καλών δασκάλων της ιδιωτικής εκπαίδευσης προς τη δημόσια. Ως εκ τούτου τα τμήματα αυτά λόγω ακριβώς του ορατού επαγγελματικού μέλλοντος έχουν μεγάλη ζήτηση υποψηφίων και αποδεδειγμένο όφελος να καταστούν και υψηλόβαθμα τμήματα απορροφώντας καλούς μαθητές και ευέλπιδες καλούς δασκάλους.

Ας πάμε τώρα στη στελέχωση της Μέσης Εκπαίδευσης.

Παλιότερα (και εννοώ πριν από τριάντα τόσα χρόνια) και σε βάθος χρόνου οι φιλόλογοι τουλάχιστον που διορίζονταν στη Μέση Εκπαίδευση έπαιρναν ένα πλήθος μαθημάτων όλοι και αδιακρίτως και για να διοριστούν υποχρεωτικά ελάμβαναν παιδαγωγικό πιστοποιητικό ύστερα από αυστηρές εξετάσεις. Ο πατέρας μου το 1930 είχε ένα τέτοιο πιστοποιητικό και καμάρωνε για τον βαθμό του. Παράλληλα υπήρχε και ο θεσμός της Μετεκπαίδευσης, διετούς φοιτήσεως, και το «χαρτί» που πιστοποιούσε τη φοίτηση τους εξασφάλιζε εξέλιξη κατ΄ απόλυτον εκλογήν και ουσιαστικά προσόντα για ανέλιξη σε διευθυντικές θέσεις στην ιεραρχία.

Οι ανάγκες της πανεπιστημιακής σπουδής και οι ανάγκες πληρέστερης ειδίκευσης οδήγησαν τις Φιλοσοφικές Σχολές να δημιουργήσουν δύο τμήματα: Φιλολογικό και Ιστορικό- Αρχαιολογικό. Αλλά πώς; Τα δύο πρώτα έτη με ύλη κοινή και τα δύο επόμενα με μαθήματα υποχρεωτικά και προαπαιτούμενα τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, τα μαθήματα του ειδικού πτυχίου. Ετσι όσοι πτυχιούχοι και των δύο Τμημάτων επέλεγαν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση γνώριζαν όλο το φάσμα της απαιτητής ύλης που αφορούσε το γνωστικό αντικείμενο της βαθμίδας (Αρχαία και Νέα Ελληνικά, Λατινικά, Ιστορία, Λογική, Φιλοσοφία, Ψυχολογία- συχνά και Αγωγή του Πολίτη- Στοιχεία Πολιτειολογίας). Επιπροσθέτως ο φοιτητής δεν μπορούσε να προσέλθει στις πτυχιακές εξετάσεις αν, εκτός από τα παιδαγωγικά μαθήματα, δεν προσκόμιζε και πιστοποιητικά ότι είχε παρακολουθήσει μαθήματα στο Πειραματικό Σχολείο της Αθήνας, σε ανάλογο της Θεσσαλονίκης (άλλες σχολές τότε δεν είχαν ιδρυθεί).

Αρα μέχρι τουλάχιστον τη μεταπολίτευση, ο φιλόλογος που διοριζόταν στη Μέση Εκπαίδευση ήταν τυπικά πολυδύναμος.

Τι συνέβη έκτοτε;

Οι Φιλοσοφικές Σχολές ίδρυσαν Τμήματα: Κλασικό, Νεοελληνικό, Ιστορικό, Αρχαιολογικό, Παιδαγωγικό, Ψυχολογικό, Φιλοσοφικό. Ορθώς; Ορθώς! Η γνώση και οι απαιτήσεις της ειδικότητας το απαιτούσαν. Κάθε ένα Τμήμα οργανώθηκε γύρω από τον άξονα- πόλο της ειδίκευσης. Ετσι ο κλασικός φιλόλογος ακροθιγώς μόνο γευόταν π.χ. Καβάφη, ο αρχαιολόγος π.χ. Σαπφώ, ο φιλόσοφος π.χ. Βαυαροκρατία στην Ελλάδα, ο ψυχολόγος π.χ. Μένανδρο και ο παιδαγωγός π.χ. Επανάσταση στο Γουδή.

Ορθώς; Ορθώς. Το Αρχαιολογικό Τμήμα όφειλε να εκπαιδεύει αρχαιολόγους (προκλασικούς, κλασικούς, ελληνιστικών χρόνων, βυζαντινολόγους κ.λπ.). Το Νεοελληνικό όφειλε να μυεί τους φοιτητές στη γλωσσολογία και στο φάσμα της νεοελληνικής λογοτεχνίας από τον Ακριτικό Κύκλο έως τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά (π.χ. Αναγνωστάκης, Εγγονόπουλος).

Ελα, όμως, που όλοι αυτοί είχαν δικαίωμα να διεκδικήσουν θέση πολυδύναμου φιλολόγου στη Μέση Εκπαίδευση! Πώς να διδάξει Λατινικά στο Καρπενήσι ο απόφοιτος της Φιλοσοφίας και της Ψυχολογίας; Μπορούσε όμως να αρνηθεί στην Αταλάντη στον γυμνασιάρχη ή στον λυκειάρχη να αναλάβει μάθημα της ειδικότητας του φιλολόγου;(!) Το αναλάμβανε λοιπόν και αν ήταν φιλότιμος, το μάθαινε ταυτόχρονα με τους μαθητές του (απλώς σπίτι του μια μέρα νωρίτερα), αν δεν ήταν φιλότιμος τσαλαβουτούσε και με τον τρόπο του έστελνε τους μαθητές του στα φροντιστήρια! Γιατί στα φροντιστήρια τα Αρχαία και τα Λατινικά τα έκαναν κλασικοί φιλόλογοι, την Ιστορία ιστορικοί και την Εκθεση νεοελληνιστές! Το 90% των λεγόμενων σήμερα πολυδύναμων φιλολόγων στη Μέση Εκπαίδευση, ανεξάρτητα από το φιλότιμο και την αυτομόρφωση, δεν έχουν ούτε τυπικά προσόντα να διδάξουν το εγκύκλιο πρόγραμμα. Π.χ. πού, πότε και σε ποια σχολή φιλοσοφικής διδάσκεται στους μέλλοντες εκπαιδευτικούς ο τρόπος διδασκαλίας αρχαίου κειμένου (Ομήρου, λυρικών, ιστορικών, τραγικών) από μετάφραση, δηλαδή ως γλωσσικό μάθημα. Κι όμως τα Αρχαία από μετάφραση ήταν η επανάσταση στην εκπαίδευσή μας από το 1964!

Τι πρέπει να γίνει;

Παιδαγωγικό Τμήμα στη Φιλοσοφική Σχολή. Να ετοιμάζει πολυδύναμους δασκάλους.Γιατί μην προσδοκάτε να διοριστούν ιστορικοί που θα διδάσκουν μόνο Ιστορία και ψυχολόγοι- φιλόσοφοι μόνο φιλοσοφικά και κλασικοί μόνο Ομηρο και Θουκυδίδη!

Κέρδος; Πολλαπλό. Εκπαιδευτικοί με γνώση του διδακτικού φάσματος στα σχολεία, με εφόδια και τις ειδικές διδακτικές των μαθημάτων. Αλλά και Τμήματα Κλασικής Φιλολογίας, Ιστορίας, Νεοελληνικών, Αρχαιολογίας με λίγους φοιτητές, άρα με σοβαρές προϋποθέσεις ειδίκευσης. Με 200 εισαγόμενους στην Αρχαιολογία τώρα που 15 θα γίνουν αρχαιολόγοι και οι άλλοι θα κινηθούν προς το ΑΣΕΠ, αρχαιολόγους δεν φτιάχνουμε, ούτε λατινιστές ούτε ιστορικούς μεσαιωνολόγους ή βυζαντινολόγους.

Θα αλλάξουν, λέει, τα εγχειρίδια! Και ποιος θα τα διδάξει, αν, όπως λέγεται, αποσκορακιστεί η παπαγαλία. Η παπαγαλία ένωνε τον άσχετο δάσκαλο και τον άκριτο μαθητή, με κοινό άλλοθι το μοναδικό βιβλίο!

ΥΓ: Το κείμενο αυτό γράφτηκε για να διαβαστεί στην Ημερίδα της Φιλοσοφικής Σχολής με θέμα: «Τι φιλολόγους θέλουμε;»