«Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω!»

Toυ ΡΟΥΣΣΟΥ ΒΡΑΝΑ

rvranas@οτενετ.gr

Το κοινό του 1974, όταν η κωµωδία «Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω!» έκανε το ντεµπούτο της, κοιτούσε τον Ντάριο Φο (φωτογραφία) σαν τρελό. Για έναν πολύ απλό λόγο: τα γεγονότα που περιέγραφε δεν είχαν συµβεί ακόµη. Συµβαίνουν τώρα.

Υπάλληλοι της γαλλικής ηλεκτρικής εταιρείας που αρνούνται να κόψουν το ρεύµα σε φτωχά νοικοκυριά, γιατροί που περιθάλπουν µετανάστες παρά τις αντίθετες οδηγίες των ιταλικών Αρχών, καθηγητές που δεν καρφώνουν στη γαλλική Αστυνοµία τους ζωηρούς µαθητές τους, φοιτητές που αδειάζουν τα ράφια των γερµανικών σούπερ µάρκετ για να µοιράσουν φαΐ στους φτωχούς, ακόµη και Ροµπέν των ισπανικών τραπεζών. Και απλοί πολίτες που δεν πληρώνουν διόδια ούτε εισιτήρια στα µέσα µαζικής µεταφοράς. Μια παραδειγµατική ανυπακοή των πολιτών εξαπλώνεται από άκρη σε άκρη της Ευρώπης. Απειλείται άραγε η δηµοκρατία; Ή µήπως όλα αυτά οδηγούν στην εξυγίανσή της;

Για την Μπαµπέτ, έγραφε το γαλλικό περιοδικό «Ρεγκάρ». Ταµίας σε σούπερ µάρκετ της Ορλεάνης, έκανε µε δική της πρωτοβουλία σκόντο σε είδη πρώτης ανάγκης για τους φτωχούς πελάτες. Και για τον Ντοµινίκ, υπάλληλο της ηλεκτρικής εταιρείας της Τουλούζης. Εδινε κρυφά ρεύµα σε εκείνους που το είχαν κόψει επειδή δεν µπορούσαν να πληρώσουν τον λογαριασµό. Η ανυπακοή των πολιτών δεν είναι κάτι καινοφανές. Τον δέκατο ένατο αιώνα, ο φιλόσοφος Χένρι Ντέιβιντ Θόρω αρνιόταν να πληρώσει φόρους επειδή ήταν αντίθετος στον πόλεµο των ΗΠΑ κατά του Μεξικού. Το ίδιο έκανε και η γαλλίδα φεµινίστρια Ιµπερτίν Οκλέρ, διεκδικώντας έτσι δικαίωµα ψήφου για τις γυναίκες. Μπροστά στις αυταρχικές εκτροπές από τη δηµοκρατία, στις οποίες οι κυβερνήσεις υποκύπτουν ολοένα και πιο εύκολα όσο οξύνεται η οικονοµική κρίση, άνθρωποι καθ’ όλα αξιοπρεπείς αρνούνται να δώσουν τη συγκατάθεσή τους, λένε ο κοινωνιολόγος Αλµπέρ Οζιάν και η φιλόσοφος Σάντρα Λοζιέ στο βιβλίο τους«Γιατί δείχνουµε ανυπακοή στη δηµοκρατία;». Και ανακαλύπτουν σε αυτό το φαινόµενο µια «δηµοκρατική ζωτικότητα».

Η οικονοµική κρίση λειτουργεί σήµερα σαν ένα ξυπνητήρι που αφυπνίζει τους πολίτες. Η έκτασή της βγάζει στην επιφάνεια τις ανισότητες που υπήρχαν και πριν από αυτήν, αλλά τώρα έγιναν ακόµη βαθύτερες. Οι πολίτες συνειδητοποιούν πια την ισχύ των τραπεζιτών, που διασώθηκαν από τους πολιτικούς για να γίνουν σήµερα ακόµη πλουσιότεροι από όσο ήταν προτού ξεσπάσει η κρίση. Το ερώτηµα που θέτει ο συγγραφέας Ερβέ Κεµπφ είναι αν οι δυτικές χώρες ζουν ήδη σε ένα ολιγαρχικό καθεστώς ή αν οι δηµοκρατίες τους ολισθαίνουν προς την ολιγαρχία. Παρατηρεί σήµερα µια υβριδική σχέση ανάµεσα στο πολιτικό και το οικονοµικό προσωπικό. Από τη διαπλοκή τους έχει προκύψει ένα νέο είδος πολιτικού ανδρός που βρίσκεται στην υπηρεσία της ολιγαρχίας του χρήµατος. Ο δηµόσιος χώρος δεν υπάρχει πια ξεχωριστά από τον ιδιωτικό, πράγµα που σηµαίνει πως έχει ανατραπεί µία από τις πιο βασικές αρχές της δηµοκρατίας.

Η ολιγαρχία απειλεί ό,τι έχει αποµείνει από τη δηµοκρατία. Και η σωτηρία της βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια των πολιτών.