πράσιν’ άλογα ή πράσσειν άλογα;

Ποιος ήταν ο τελευταίος πολίτης της χώρας μας που αντίκρισε πράσιν’ άλογα και εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ ώστε μετουσίωσε την έκπληξή του σε φράση; Σε ποια περιοχή της ελληνικής επικράτειας εκτρέφονται άλογα με αυτό το χρώμα; Τελικά, υπήρξαν ποτέ πράσιν’ άλογα;

Τη φράση «πράσιν’ άλογα» τη χρησιμοποιούμε όταν θεωρούμε τα λόγια κάποιου παράλογα, απίθανα, μόνο για να προκαλέσουν εντυπώσεις. Συνώνυμη λέξη είναι τα «κουραφέξαλα» και η φράση «παραμύθια της Χαλιμάς». Συνήθως, όταν εκφράζεται με εκνευρισμένο ύφος, που δηλώνει διαφωνία ή αμφισβήτηση, φράση ακολουθείται από την προσωπική αντωνυμία (σε γενική πτώση) και το ρήμα «τσαμπουνάς», π.χ. «Τι στεφάνι και πράσιν’ άλογα μου τσαμπουνάς; Σου έχω πει: δε θέλω να παντρευτώ!».

Αν και κανείς δεν αμφιβάλλει για τη σημασία της φράσης «πράσιν’ άλογα», η προέλευσή της έχει βασανίσει πολύ τους μελετητές. Η εκδοχή που έχει βρει ευρεία απήχηση είναι ότι προήλθε από παραφθορά της αρχαίας έκφρασης «πράσσειν άλογα», που σήμαινε «το να πράττει κάποιος χωρίς λογική». Η εξήγηση αυτή είναι λανθασμένη, αφού ο Ν. Πολίτης στις «Παροιμίες» του αναφέρει ότι παρόμοια παροιμία υπάρχει στα ρουμανικά-μολδαβικά. Αν η προέλευση ήταν από την ηχητική ομοιότητα με το πράσσειν, δε θα υπήρχαν αντίστοιχες φράσεις σε άλλες γλώσσες.

Ο Ν. Σαραντάκος υποστηρίζει ότι στο «Βίο του καρδιναλίου Μετσοφάντι», έργο του 1850, υπάρχει αφιέρωμα στους μεγάλους γλωσσομαθείς των εποχών, και μέσα σ’ αυτούς γίνεται λόγος και για το Νικούσιο: «Ο Παναγιώτης καταγόταν από τη Χίο και αργότερα στη ζωή του έγινε γνωστός με το παρατσούκλι “το πράσινο άλογο”, που είναι υπαινιγμός σε μια τοπική παροιμία, ότι “είναι ευκολότερο να βρεις πράσινο άλογο παρά φρόνιμο Χιώτη”». Αυτά έγιναν γύρω στα 1650, οπότε η παροιμία υπήρχε τότε και όχι με τη μορφή που έχει σήμερα, ούτε με την ίδια σημασία. Τότε ήταν το ανέφικτο, σήμερα είναι το παράλογο. Εξάλλου, σε πολλές γλώσσες το πράσινο χρώμα χρησιμοποιείται συχνότατα ως έκφραση του αδύνατου, του τερατώδους, του εξωπραγματικού.